Phát âm khó là một trong những trở ngại phổ biến ở trẻ
chậm nói hoặc trẻ gặp khó khăn về ngôn ngữ. Việc can thiệp sớm bằng các kỹ thuật
chỉnh âm phù hợp sẽ giúp trẻ phát âm chính xác, cải thiện khả năng giao tiếp và
tự tin hơn trong cuộc sống. Bài viết này sẽ cung cấp những kiến thức chuyên sâu
và các phương pháp chỉnh âm hiệu quả.
1.
Nguyên nhân khiến trẻ gặp khó khăn trong phát âm
Trước khi áp dụng các kỹ thuật chỉnh âm, cần hiểu rõ
những nguyên nhân khiến trẻ phát âm khó. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:
Vấn đề cấu trúc cơ quan phát âm: Dị tật ở môi, lưỡi,
hàm hoặc vòm miệng có thể cản trở quá trình phát âm.
Yếu tố thần kinh: Tổn thương hệ thần kinh trung ương
làm giảm khả năng điều khiển các cơ quan phát âm.
Chậm phát triển ngôn ngữ: Thiếu kích thích ngôn ngữ
trong giai đoạn vàng (0-3 tuổi).
Thói quen sai: Trẻ phát âm không chính xác do thói
quen hoặc do bắt chước sai cách.
2.
Các kỹ thuật chỉnh âm cho trẻ phát âm khó
2.1.
Kỹ thuật chỉnh âm theo phương pháp cấu trúc
Phương pháp này tập trung vào điều chỉnh từng âm vị cụ
thể mà trẻ gặp khó khăn.
Cách thực hiện:
Phân tích âm lỗi: Xác định âm trẻ phát âm sai, ví dụ:
thay "s" bằng "th" hoặc "l" thành "n".
Mô hình hóa âm đúng: Phát âm mẫu chính xác, chậm rãi để
trẻ quan sát khẩu hình.
Chỉnh sửa từng bước: Bắt đầu từ âm đơn lẻ, ghép vần, từ
đơn giản đến câu hoàn chỉnh.
Ví dụ thực hành:
Nếu trẻ khó phát âm âm "s", hãy luyện các từ
như "sáo", "sữa", "súp".
Sử dụng gương để trẻ quan sát cách đặt lưỡi và môi khi
phát âm.
2.2.
Kỹ thuật vận động miệng (Oral-Motor Exercises)
Mục đích của kỹ thuật này là tăng cường sức mạnh, sự
linh hoạt và kiểm soát cơ quan phát âm.
Cách thực hiện:
Bài tập môi: Mím môi, chu môi, thổi bóng bay để tăng
cường cơ môi.
Bài tập lưỡi: Đưa lưỡi lên xuống, qua lại hai bên, chạm
vào các răng cửa.
Điều chỉnh hơi thở: Luyện tập thổi nến hoặc thổi bong
bóng giúp kiểm soát luồng hơi khi phát âm.
Mẹo nhỏ: Thực hiện các bài tập này mỗi ngày từ 5-10
phút để đạt hiệu quả tốt nhất.
2.3.
Kỹ thuật nghe – nhắc lại (Auditory Feedback)
Kỹ thuật này giúp trẻ tự nhận thức âm thanh mình phát
ra và điều chỉnh cho đúng.
Cách thực hiện:
Ghi âm giọng nói của trẻ và cho trẻ nghe lại để nhận
biết âm đúng – sai.
Sử dụng các trò chơi nhận diện âm thanh như phân biệt
các cặp âm gần giống nhau.
Lặp lại âm đúng nhiều lần, sửa lỗi nhẹ nhàng khi trẻ
phát âm sai.
Ví dụ thực hành:
Cho trẻ so sánh âm đúng của bạn và âm sai của trẻ.
Dùng máy ghi âm hoặc các ứng dụng nhận diện giọng nói
để hỗ trợ.
2.4. Kỹ thuật kích thích ngôn ngữ tự nhiên
(Naturalistic Approach)
Phương pháp này tích hợp việc chỉnh âm vào các hoạt động
giao tiếp hằng ngày của trẻ.
Cách thực hiện:
Tận dụng những tình huống thực tế để luyện phát âm, ví
dụ: khi ăn, chơi hoặc dạo phố.
Đặt câu hỏi mở để khuyến khích trẻ diễn đạt ý kiến.
Khen ngợi và củng cố khi trẻ phát âm đúng.
Ví dụ thực hành:
Khi trẻ muốn uống nước, yêu cầu trẻ nói "con muốn
uống nước" trước khi đưa cho trẻ.
Thực hành qua các trò chơi đóng vai (ví dụ: chơi bán
hàng, bác sĩ khám bệnh).
3.
Nguyên tắc quan trọng khi chỉnh âm cho trẻ
Kiên nhẫn và nhất quán: Điều chỉnh từng âm từng bước,
không thúc ép.
Môi trường tích cực: Tạo không khí vui vẻ, không gây
áp lực cho trẻ.
Sử dụng đa giác quan: Kết hợp hình ảnh, âm thanh, vận
động để tăng hiệu quả.
Theo dõi tiến bộ: Ghi chép lại sự cải thiện và điều chỉnh
phương pháp khi cần.
4.
Khi nào cần tìm đến chuyên gia ngôn ngữ trị liệu?
Nếu trẻ có các dấu hiệu sau, hãy tìm sự hỗ trợ từ
chuyên gia:
Trẻ trên 3 tuổi vẫn phát âm không rõ ràng hoặc bỏ âm.
Không có sự tiến bộ sau 6 tháng luyện tập tại nhà.
Khó khăn trong việc hiểu và thực hiện các hướng dẫn
đơn giản.
Lời
kết
Chỉnh âm cho trẻ phát âm khó là một quá trình đòi hỏi
sự kiên nhẫn và phương pháp đúng đắn. Áp dụng các kỹ thuật trên một cách linh
hoạt sẽ giúp trẻ cải thiện khả năng ngôn ngữ và tự tin hơn trong giao tiếp. Nếu
cần hỗ trợ chuyên sâu hơn, cha mẹ nên tìm đến các chuyên gia ngôn ngữ trị liệu
để có lộ trình can thiệp hiệu quả nhất.
